Επιχείρηση «εξοντώστε τους τρελούς»

Τα έργα εγκλείστων σε ψυχιατρικά άσυλα τους οποίους εκτέλεσαν μαζικά οι ναζιστές και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα έρχονται να υπενθυμίσουν ένα έγκλημα όχι μόνο κατά της ανθρωπότητας, αλλά και κατά της τέχνης

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ | Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011TO BHMA

Επάνω αριστερά: Εργο του Καρλ Μπύλερ,ενός από τους καλλιτέχνες που άφησαν τη ζωή τους σε ψυχιατρικά άσυλα της Γερμανίας

«Τόσους και τόσους υγιέστατους συζύγους και γιους χάσαμε στον πόλεμο. Πρέπει τώρα να χαραμίσουμε και άλλο, επιπλέον, ανθρώπινο δυναμικό και χρήματα για μερικούς άρρωστους με ανίατα νοσήματα;». Το έδαφος για την εξόντωση της «άχρηστης ζωής» είχαν προλειάνει ήδη από το 1920 μέσα στο σκοτεινό κλίμα που ακολούθησε την ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι γερμανοί καθηγητές Καρλ Μπίιντινγκ και Αλφρεντ Χόχε. Δεκαεννέα χρόνια μετά και πριν από το Ολοκαύτωμα, ο Χίτλερ θα έκανε πράξη τη μαζική δολοφονία ανυπεράσπιστων τροφίμων σε ψυχιατρικά άσυλα, σε θαλάμους αερίων. Ηταν 1939 όταν το Γ΄ Ράιχ εισέβαλε στην Πολωνία. Με εξουσιοδότηση του Χίτλερ, η «επιχείρηση ευθανασία» ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου, ημέρα έναρξης του πολέμου. Τα Ες Ες εκκένωναν ιδρύματα με τη μέθοδο των μαζικών εκτελέσεων. Σε συγκεκριμένες περιοχές, το υπεύθυνο για τις εκτελέσεις στρατιωτικό απόσπασμα Λάνγκε χρησιμοποιούσε φορητούς θαλάμους αερίων που έφεραν την επιγραφή «Καφετέρια του Αυτοκράτορα».



Δεκάδες χιλιάδες ψυχικά ασθενείς έπεσαν θύματα του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των ναζιστών από το 1939 ως το 1944. Κάποιοι πρόλαβαν να αφήσουν πίσω τους έργα τέχνης τα οποία, αρκετά χρόνια αργότερα, θα τους τοποθετούσαν ισότιμα δίπλα στους «υγιείς» καλλιτέχνες. Ενενήντα έξι έργα δεκαοκτώ εγκλείστων που εκτελέστηκαν με τη χαρακτηριστική ταμπελίτσα στην πλάτη παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό μέσα από την έκθεση «Αιτία θανάτου: Ευθανασία» του Μουσείου Μπενάκη που οργανώνει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ).

Αποψη του νοσοκομείου του Μπράνμπουργκ. Δεσπόζει η καπνοδόχος του κτιρίου κεντρικής θέρμανσης, με το οποίο συνδέονταν οι φούρνοι του κρεματορίου (φωτογραφία του 1945)

«Η έκθεση προετοιμάζεται εδώ και περίπου δύο χρόνια» λέει στο «Βήμα» ο Μάριος Βαζαίος από τον πολιτιστικό οργανισμό Αιών, ο οποίος συμμετέχει στην οργάνωσή της. «Είχε προηγηθεί η επίσκεψή μας στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης όπου φιλοξενείται η παγκοσμίως γνωστή συλλογή “Ρrinzhorn” με έργα ψυχικά άρρωστων καλλιτεχνών. Από τα περίπου 18.000 έργα της συλλογής διαλέξαμε αυτά της συγκεκριμένης περιόδου θέλοντας να υπογραμμίσουμε μια τραγική τομή, τη φρικτότερη στιγμή στην ιστορία του 20ού αιώνα κατά της ελευθερίας τηςτέχνης».

Ο εμπνευστής της συλλογής Χανς Πρίτσχορν (1886-1933), ψυχίατρος και ιστορικός τέχνης, ξεκίνησε τη συγκομιδή του συγκεντρώνοντας περισσότερα από 5.000 έργα, προερχόμενα από διάφορες ψυχιατρικές κλινικές, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει τη μοναδική συλλογή της Χαϊδελβέργης. «Το εικονογραφημένο βιβλίο που εξέδωσε το 1922 σηματοδότησε μια μεγάλη αλλαγή στην Ιστορία της Τέχνης. Εφερε στην επιφάνεια τη συγκεκριμένη κατηγορία καλλιτεχνών που ως τότε ήταν παραγνωρισμένοι. Νωρίτερα υπήρχαν ανάλογα παραδείγματα,όπως του Βαν Γκογκ που ζωγράφιζε έγκλειστος, αλλά ήταν μεμονωμένα. Στην περίπτωσή μας αναφερόμαστε σε μια μαζική αναγνώριση» εξηγεί ο κ. Βαζαίος. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της έκθεσης; «Εκτός από ψυχιατρικό και εικαστικό,έχει και ένα ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό ενδιαφέρον, καθ΄ ότι αναφέρεται στους ψυχικά ασθενείς που έπεσαν θύματα του ναζισμού πριν από τους μαζικούς εκτοπισμούς των εβραίων».

Εργο του «ψυχασθενούς» Γκούσταβ Σίβερς, ο οποίος έπεσε θύμα του ναζισμού πριν από τους μαζικούς εκτοπισμούς των εβραίων

« Η έκθεση αποτελεί επίσκεψη σε μια εποχή που θέλησε να εξαφανίσει ευάλωτες μειονότητες» προσθέτει ο ο ψυχίατρος-δραματοθεραπευτής, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Στέλιος Κρασανάκης, υπογραμμίζοντας ότι δίχως τη συμβολή του προέδρου της ΕΨΕ κ. Νίκου Τζαβάρα η εκδήλωση θα ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί. «Και σήμερα, ωστόσο, ευάλωτες ομάδες είναι υπό διωγμόν. Είτε διότι είναι λιγότερο παραγωγικές από όσο θα έπρεπε είτε διότι δημιουργούν μια άσχημη εικόνα της κοινωνίας. Τους αγνοούμε και στη χειρότερη περίπτωση θέλουμε να τους εξοντώσουμε. Να γιατί αποκτά επίκαιρο χαρακτήρα» συμπληρώνει.

Το νοσοκομείο ΠίρνοΖάνενσταϊν,ένα από τα ιδρύματα που τέθηκαν στη διάθεση του προγράμματος ευθανασίας των ναζιστών, από το 1939 ως το 1944

Σύμφωνα με τον ίδιο, η έκθεση αυτή αποδεικνύει ότι πρέπει να θυμόμαστε. «Στο βιβλίο “Αιτία θανάτου: Ευθανασία” (εκδόσεις Ινδικτος) που συνοδεύει την έκθεση, υπογραμμίζεται η δύναμη των Γερμανών να θυμούνται και να κάνουν την αυτοκριτική τους με σκληρό τρόπο. Ισως να αποτελέσει μάθημα και για εμάς τους Ελληνες,που δεν έχουμε αντανακλαστικά στην αυτοκριτική». Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις, όπως διαλέξεις και συζητήσεις ανάμεσα σε εκπροσώπους της Ψυχιατρικής και Τέχνης, στο Μπενάκη (22 Ιανουαρίου) και στο Ινστιτούτο Γκαίτε (11 Φεβρουαρίου). Επίσης, στον κινηματογράφο Τριανόν θα προβάλλονται κάθε Σάββατο μεσημέρι από τις 12 Φεβρουαρίου ως τις 19 Μαρτίου ταινίες σχετικές με το θέμα.

ΤΕΛΕΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΙ ΦΟΝΟΙ

Ολα ήταν οργανωμένα στην εντέλεια,με γραφειοκρατική αποτελεσματικότητα.Η κεντρική υπηρεσία της ημικρατικής οργάνωσης «Επιχείρηση Τ4» στον πυρήνα του γερμανικού Ράιχ συνέτασσε τους καταλόγους των «προς μεταφορά» ασθενών όλων των ιδρυμάτων της χώρας.Τους παραλάμβαναν λεωφορεία με τζάμια βαμμένα γκρι και τους μετέφεραν σε ένα από τα έξι οικήματα θανάτου.Πολλοί διαισθάνονταν το πεπρωμένο τους.Οσους προέβαλλαν αντίσταση,τους κατεύναζαν με ηρεμιστικές ενέσεις.

Φθάνοντας στις εγκαταστάσεις εκτέλεσης,τους παραλάμβανε το νοσηλευτικό προσωπικό.Παρέδιδαν τα ρούχα τους και στη συνέχεια τους οδηγούσαν στους επιφορτισμένους με το μοιραίο καθήκον γιατρούς,οι οποίοι ήλεγχαν την ταυτότητα των θυμάτων.Στη συνέχεια τους οδηγούσαν κατά ομάδες στους θαλάμους αερίων- οι οποίοι ήταν κατασκευασμένοι έτσι ώστε να μοιάζουν με λουτρά,αφού διέθεταν και εγκαταστάσεις ντους- και έκλειναν ερμητικά τις πόρτες.Ο γιατρός άνοιγε τη βαλβίδα της φιάλης αερίου και το μονοξείδιο του άνθρακα προκαλούσε στα θύματα θάνατο από ασφυξία.Στη συνέχεια τα πτώματα καίγονταν σε κρεματόρια.

Παρά την άψογη οργάνωση όμως,είτε λόγω των μπερδεμάτων με ορισμένα ονόματα και τεφροδόχους,είτε λόγω του ασυνήθιστου μεγέθους σχετικών αναγγελτηρίων στις εφημερίδες,ο γερμανικός πληθυσμός άρχισε να υποψιάζεται ότι κάτι συνέβαινε και αντέδρασε. Η απόφαση του Χίτλερ για αναστολή της «Επιχείρησης Τ4» το 1941 αποδείχτηκε απλώς απόφαση τακτικής. Οι εκτελέσεις έπρεπε να διενεργούνται πιο συγκαλυμμένα,με φάρμακα ή με τη μέθοδο της συστηματικής παραμέλησης και ασιτίας.Η κορύφωση του εγκλήματος ήρθε το 1945.Εκείνη τη χρονιά δολοφονήθηκαν σε παιδιατρικές κλινικές περίπου 5.000 ανάπηρα παιδιά ηλικίας ως 16 ετών διά της χορήγησης φαρμάκων.

Διαβάστε το πλήρες άρθρο εδώ.

Σημείωση CCHR:

Δείτε το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ της CCHR "Ψυχιατρική: Οι άνθρωποι πίσω από το ολοκαύτωμα" και πληροφορηθείτε για το πως οι ψυχίατροι μέσω της θεωρίας τους της ευγονικής, που έλεγε ότι συγκεκριμένα άτομα ήταν κατώτερα και έπρεπε να εξοντωθούν, και το είδος τους να εξαφανιστεί από τη φυλή, είναι οι πραγματικοί αρχιτέκτονες του ολοκαυτώματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι ποτέ δεν εμφανίστηκαν στη δικαιοσύνη.